TRANSKRYPCJA VIDEO
Fundacja Chorób Mózgu
Mózg - nasze centrum dowodzenia
Opis wygenerowany przez Skrybot
Mózg składa się z dwóch półkul - lewej i prawej, z których każda ma swoje specyficzne funkcje. Badania sugerują, że mózg jest elastyczny i potrafi adaptować się do nowych sytuacji, co pozwala na rozwijanie nowych umiejętności i tworzenie nowych połączeń.
Transkrypcja wygenerowana przez Skrybot
Budzisz się. Choć przez kilka godzin nie byłeś świadomy tego, co dzieje się wokół ciebie, twoje ciało stale czuwało. Płuca oddychały, krew krążyła, twój organizm utrzymywał odpowiednią temperaturę. Teraz otwierasz oczy i rejestrujesz to, co dzieje się wokół ciebie. Patrzysz za oknem. Jest słonecznie, stąd wiesz, że szykuje się ładny dzień. Słyszysz ćwierkające wróble. Trzeba wstać, ale kołdra jest taka miękka i ciepła. Ktoś już przed tobą wstał i robi kawę. Czujesz jej zapach. To przywodzi ci na myśl smak świeżego rogalika z cukierni za rogiem. Wstajesz. Krew zaczyna krążyć szybciej. Rośnie poziom hormonów, które przygotowują cię do dnia. Zaczynasz odczuwać głód, ale też lekki stres. Wiesz, że dziś masz ważne spotkanie w pracy. Chcesz na nim dobrze wypaść, bo od niego może zależeć, czy dostaniesz twój upragniony awans.
Już planujesz, co zrobisz, jak się uda. Odsuwasz od siebie myśli, że coś pójdzie nie tak. Potrafisz sobie wyobrazić konsekwencje, ale po co zawracać sobie nimi głowę? Tak. Dziś świat należy do ciebie. A może do twojego mózgu? Wszystko, co odczuwasz i co myślisz, zawdzięczasz właśnie jemu. To on czuje zapach kawy i słyszy śpiewające ptaki. Jak to, myślisz? Przecież czuje je mój nos i słyszą moje uszy. Błąd. Te narządy tylko rejestrują bodźce płynące z otoczenia. To twój mózg sprawia, że odróżniasz aromat kawy od trawy. A ćwierkanie wróbla od szczekania psa. Że myślisz, planujesz, marzysz. Wyciągasz wnioski, odczuwasz emocje. Niestety wiesz też, że na końcu tej drogi jest śmierć. Tak, świadomość jej istnienia jest cechą ludzką. Rozwój ludzkiego mózgu jest wyjątkowy.
To dzięki niemu kultura, w tym nauka, mogła uczynić człowieka tym, kim jest dziś. Zajrzyjmy zatem do tego naszego centrum dowodzenia. Jak jest zbudowany mózg? Co nami rządzi? Wielkość ludzkiego mózgu jest w 94%, prawie całkowicie uwarunkowana czynnikami genetycznymi. To znaczy, że mamy zapisane w genach, jak duży będzie ten narząd. A jeśli coś jest zapisane w genach, to znaczy, że jest naprawdę ważne. Zastanawiasz się teraz, czy twoi rodzice przekazali ci dobre geny. Czy masz mózg geniusza? W twoim mniemaniu oznacza to zapewne, że jest on większy niż przeciętna. A tu niespodzianka. Rozmiar mózgu nie ma związku z poziomem inteligencji. Na przykład mózg kaszalota jest ponad pięć razy cięższy niż mózg człowieka, ale uważa się, że ludzie mają jednak wyższą inteligencję niż kaszaloty. Wielkość mózgu nie wskazuje na to, jak jesteś mądry.
Niektórzy geniusze w swojej dziedzinie mają mózgi mniejsze niż przeciętna. Na przykład mózg Alberta Einsteina był mniejszy niż średnia. Nie dowiemy się już raczej, w jaki sposób różnił się anatomicznie od innych mózgów, bo patolog, który go pobrał, podzielił go na wiele kawałeczków, z których część rozdał innym ludziom. Wiele z nich zaginęło. Co zatem czyni jednych bardziej inteligentnymi od drugich? W badaniach wykazano, że u bardziej inteligentnych osób nad rozwiązaniem problemów pracują mniejsze obszary mózgu, ale za to te, których sieć neuronowa jest gęstsza. Jest tam więcej synaps? a więc i więcej połączeń. W takiej zagęszczonej sieci impulsy nerwowe biegną po prostu szybciej. Mózg składa się z komórek nerwowych zwanych neuronami. Ile ich mamy? Około 86 miliardów. Tworzą one tak zwaną istotę szarą mózgu. Ale to nie wszystko. Neurony mają pewną unikalną cechę. Wypustki.
Dzięki nim każdy neuron łączy się z innymi neuronami. To właśnie mają na myśli liczeni mówiąc o sieci neuronowej. Te wypustki to aksony i dendryty. Komórka nerwowa ma tylko jeden akson, ale wiele dendrytów. Wszystkie one służą neuronom do pogawędek ze sobą. To przekaźniki informacji między komórkami nerwowymi. Akson może mieć nawet ponad jeden metr długości. Ile jest tych wypustek? Także miliardy. One z kolei budują tzw. istotę białą mózgu. Ale to znów nie wszystko. Neurony łączą się ze sobą, ale jak przekazują informacje? Przecież nie przez dotyk, jak za dotknięciem czardziejskiej różdżki. W przyrodzie nie ma miejsca dla magii, choć wydaje się czasem taka niezwykła. Aby przesłanie informacji było możliwe, potrzebne są struktury zwane synapsami. To one przenoszą impulsy nerwowe między neuronami.
Część synaps przekazuje sobie impulsy elektryczne, a inne przekształcają impuls elektryczny w chemiczny. i komunikują się ze sobą za pomocą neuroprzekaźników. Synapsy nie dotykają się wzajemnie. Szczelina pomiędzy nimi ma od kilku do dwudziestu nanometrów szerokości. Komórki nerwowe połączone są bilionami połączeń. Lub synaps. By neurony mogły sobie przekazywać informacje w oszałamiającym tempie, niczym rycerze Jedi, potrzebują czegoś więcej niż zwykłe wypustki. Potrzebują superłączy, które skomunikują je ze sobą szybciej niż mygnienie naszego oka. To do tego służy substancja zwana mieliną. To rodzaj dodatkowej izolacji, który otacza komórki nerwowe w mózgu i w rdzeniu kręgowym. Mielina otulająca neurony pozwala impulsom nerwowym szybciej przebiegać po drutach, czyli szybciej przekazywać informacje. W ośrodkowym układzie nerwowym taką mielinową osłonkę tworzą oligodendrocyty. w układzie obwodowym komórki szwana. Owijają się one wokół aksonów, otulając je jak płaszczem własną błoną komórkową.
Ten płaszcz ma kilka warstw połączonych ze sobą specyficznym białkiem. To właśnie mielina. Chroni ona aksony przed uszkodzeniem mechanicznym, ale też stanowi izolację nerwowego kabla. No dobrze, to jak wielki jest ludzki mózg? Jego masa wynosi u mężczyzny około 1375 gramów, u kobiety 1225 gramów. Masa mózgu niemowlęcia to zwykle około 350 gramów. To ciekawe, ponad 83% mózgu to po prostu woda. Mózg stanowi zaledwie 2% masy człowieka, ale pożera około 27% energii, którą przepala cały organizm. Ludzki mózg przestaje rosnąć dopiero w wieku blisko 10 lat, a dojrzewa, kiedy człowiek ma 25 lat. To bardzo długo. Gdzie jest początek tej drogi? Podobnie jak wszystkie mózgi kręgowców, mózg ludzki rozwija się w okresie zarodkowym z trzech części zwanych przodomózgowiem, śródmózgowiem i tyłomózgowiem. Przodomózgowie to pierwszy z trzech pierwotnych pęcherzyków mózgowych. Jest ono. . .
rozwojową częścią mózgowia, która w okresie piątego tygodnia rozwoju zarodkowego dzieli się na kresomózgowie i międzymózgowie. Z przodu mózgowia rozwija się to, co laik określa właściwym mózgiem oraz struktury leżące u jego podstaw. Z kolei śródmózgowie staje się częścią pnia mózgu, a tyłomózgowie tworzy obszary pnia mózgu i móżdżek. Już sam ten podział może wydać się skomplikowany, ale anatomia mózgu jest znacznie bardziej złożona, a różne jego obszary odpowiedzialne są za inne zadania. Czapki z głów przed neurobiologami i chirurgami, którzy nie tylko usiłują zgłębić zagadki pracy naszego mózgu, ale jeszcze potrafią dokonywać na nim udanych operacji. Patrząc na mózg, na pierwszy rzut oka widzimy, że jest popałdowany i dzieli się na dwie połowy. Owszem.
Rzeczywiście składa się on z dwóch półkul, lewej i prawej, a każda z nich jest zbudowana z istoty szarej, czyli kory mózgowej, oraz z białej, substancji rdzennej. Kora mózgu to najbardziej zewnętrzna struktura mózgu. Składa się z ciał komórek nerwowych. Pokrywa obie półkule kresą mózgowie i ma warstwową budowę. U człowieka i innych dużych ssaków powierzchnia kory jest silnie pofałdowana. To skutek ewolucyjnego wzrostu liczby neuronów nowej kory w ograniczonej przestrzeni między mózgoczaszką i korą starą. U człowieka grubość kory mózgowej wynosi 2 do 4 mm, a jej powierzchnia to średnio 2500 cm2. Lewa półkula mózgu odpowiada za myślenie analityczne, logikę, Wnioskowanie, liczenie, język i pisanie. Prawa półkula realizuje procesy związane z wyobraźnią, intuicją, jest aktywna, gdy chodzi o sztukę, muzykę i przestrzeń. Tu trzeba wprowadzić określenie lateralizacji, inaczej zwane stronnością.
To określenie asymetrii czynnościowej prawej i lewej strony ludzkiego ciała. która wynika z różnic w budowie i funkcjach obu półkul mózgowych. Lateralizację widać np. w tym, że większość ludzi ma większą sprawność ruchową prawych rąk i nóg niż lewych, a także w tym, że mózg rejestruje większą liczbę bodźców zmysłowych dochodzących z jednej strony ciała. Za określoną stronność ciała odpowiada przeciwległa półkula mózgowa. To znaczy, że za prawostronność ciała odpowiada półkula lewa. Azalna wostronność? Prawa. Jednak twierdzenie, że u części ludzi dominuje prawa, a u innych lewa półkula mózgu, to jeden z najbardziej rozpowszechnionych mitów. Dla przykładu, nie tylko lewa półkula odpowiada za język. Są też ośrodki w prawej półkuli, które uszkodzone wywołują zaburzenia językowe. Nieprawdą jest też, że tylko prawa półkula odpowiada za emocje. Odpowiada ona np. za odczuwanie negatywnych stanów emocjonalnych.
Lewa półkula sprzyja zaś odczuwaniu emocji pozytywnych. Przekonanie, że osoby myślące lewą półkulą mózgu są racjonalne i obiektywne, a prawą intuicyjne i kreatywne, jest mylne. W 1960 roku badania z udziałem pacjentów chorych na padaczkę wykazały, że gdy połączenie pomiędzy prawą i lewą półkulą zostanie przerwane, obie strony mózgu działają oddzielnie i przetwarzają informacje inaczej. To właśnie doprowadziło do przekonania, że obie półkule mózgu pracują niezależnie. Co jest nieprawdą. Żadna półkula nie jest odpowiedzialna za jeden typ osobowości. Pomiędzy obdwoma półkulami istnieje stała łączność i współpraca, co stanowi o ich jedności. Ciekawostką jest to, że ludzkie matki trzymają swoje dzieci bardziej po lewej stronie ciała, a i dzikie ssaki wydają się robić to samo, przynajmniej w czasie ucieczki przed drapieżnikami. U ssaków prawa półkula mózgu jest odpowiedzialna za przetwarzanie sygnałów społecznych i budowanie relacji z innymi.
Jest również połową mózgu, która odbiera sygnały z lewego oka. Niektórzy badacze uważają, że właśnie to wyjaśnia, dlaczego matki i samice małp człekokształtnych mają tendencję do kołysania swoich dzieci po lewej stronie ciała. W ten sposób mogą lepiej widzieć mimikę twarzy maluchów lewym okiem. Ludzkie matki kołyszą swoje dzieci na swojej lewej stronie, gdy są młode i bezbronne, ale to może się zmienić z wiekiem. Kiedy dzieci stają się bardziej niezależne, wtedy przechodzą na swoją ulubioną lewą stronę, czyli prawą, patrząc od strony rodziców. Obie półkule łączy spoidło wielkie. Półkule mózgu są podzielone przez bruzdę środkową i bruzdy boczne na płaty. Odpowiadają one za różne procesy zachodzące w naszym mózgu i ciele.
I tak uznaje się, że płat czołowy odpowiada za mowę, łączenie głosek w wyrazy i zdania, a także poprawność wymowy, inicjowanie działania, jego monitorowanie i korektę, planowanie, rozumienie związków przyczynowo-skutkowych, prawidłową ocenę sytuacji, koordynację ruchu, zdolność koncentracji, poczucie własnej odrębności, samoświadomość i zjawiska takie jak poczucie winy, empatia oraz zaufanie. W tej części mózgu znajduje się ośrodek pamięci krótkotrwałej. Pozwala ona zapamiętywać wydarzenia, które miały miejsce w niedalekiej przeszłości, na przykład tydzień wcześniej. Kora przedczołowa, leżąca najbardziej z przodu i będąca częścią płata czołowego, jednoczy naszą osobowość, sprawia, że potrafimy się zmusić do ciężkiej pracy, odpowiada za logiczne myślenie, rozum. To dzięki niej potrafimy planować na lata naprzód i tym różnimy się od innych zwierząt. Płat skroniowy jest ośrodkiem słuchu i węchu.
Jego zadania to prawidłowe rozumienie mowy i nadawanie zrozumiałych komunikatów, umożliwienie rozpoznawania twarzy i przedmiotów, analiza bodźców węchowych, kategoryzacja obiektów, tworzenie słownego zapisu myśli, czyli pamięć werbalną. Płat ciemieniowy odpowiada za doznania wzrokowe, słuchowe oraz czuciowe. Łączy czucie i wzrok oraz ruch i wzrok. a także odpowiada za orientację przestrzenną, rozumienie języka symbolicznego oraz pojęć abstrakcyjnych, odczuwanie bólu, dotyku oraz temperatury. Płat potyliczny jest ośrodkiem wzroku, a poza widzeniem ma funkcję analizy koloru, ruchu, kształtu i głębi, wywoływania skojarzeń wzrokowych. Płat limbiczny bierze udział w regulacji emocji takich jak strach, zadowolenie, przyjemność. Euforia jest istotny dla procesu zapamiętywania oraz motywacji. Płat limbiczny jest elementem układu limbicznego, w skład którego wchodzą różne struktury mózgu, różnych pięter mózgu. Nie ma ścisłych kryteriów pozwalających określić, które obszary mózgu należą do tego układu.
W skład płatu limbicznego wchodzi hipokamp, a w skład układu limbicznego, między innymi ciało migdałowate, wzgórze i podwzgórze. Hipokamp odpowiada głównie za pamięć. Jeśli nadal pamiętasz, jaką bluzkę zakładała twoja babcia do wigilijnej kolacji oraz gdzie w pokoju stała choinka, to właśnie dzięki hipokampowi. Odgrywa on bowiem ważną rolę w przenoszeniu informacji z pamięci krótkotrwałej. do pamięci długotrwałej oraz w orientacji przestrzennej. Uszkodzenie hipokampu w znacznym stopniu upośledza zdolności uczenia się. Jak to zwykle w nauce bywa, o roli hipokampu uczeni dowiedzieli się przypadkiem, dzięki tragedii Henry'ego Mollysona. Ten Amerykanin cierpiał z powodu ostrych napadów padaczki i w 1953 roku podczas rutynowej wówczas operacji naprawczej Usunięto mu część śródmózgowia, w tym hipokamp. Od operacji jego mózg nie potrafił tworzyć nowych wspomnień. Mollison żył w niekończącej się teraźniejszości. Pod wzgórze współpracuje m. in.
z przysadką mózgotu, odpowiada za temperaturę ciała, pH krwi, prawidłowość rytmu serca i stężenie glukozy w organizmie, a także uczucie głodu i sytości. Wzgórze odpowiada za wstępną ocenę wszystkich oprócz węchowych bodźców odbieranych przez zmysły, a także za połączenie informacji czuciowych i ruchowych. We wzgórzu próbuje się szukać ośrodka kreatywności. Zajmuje się ono sortowaniem i przesiewaniem informacji zbieranych przez nasze zmysły. Część z nich przepuszcza do kory mózgowej, a część nie. To sitko, odcedzające te informacje, które uzna za ważniejsze, od tych, które uważa za nieistotne. W skład mózgu wchodzą jeszcze inne struktury, jak choćby pień mózgu, który łączy się z rdzeniem kręgowym. Jego podstawowe funkcje obejmują przekazywanie informacji między mózgiem a ciałem. Z pnia mózgu wychodzą niektóre nerwy czaszkowe twarzy i głowy. Pełni on też krytyczną funkcję w kontrolowaniu pracy serca, oddechu i świadomości.
Móżdżek leży pod mózgiem i pełni ważne funkcje w kontroli motorycznej. Odgrywa rolę w koordynacji i równowadze. a także może pełnić pewne funkcje poznawcze. Mózg jest bardzo wrażliwym narządem, dlatego też jest bardzo dobrze chroniony. Otaczają go trzy opony. Każda z nich jest inna i każda ma inne zadania. Opona miękka jest mocno unaczyniona i znajduje się najbliżej mózgu. Jej zadaniem jest odżywianie tego narządu. Pajęczynówka to opona środkowa. Między nią. . . a oponą miękką znajduje się jama podpajęczynówkowa, a w niej płyn mózgowo-rdzeniowy. Ma on za zadanie wyrównanie ciśnienia w czaszce i amortyzowanie wstrząsu. Opona twarda jest natomiast okostną czaszki. Te wszystkie podziały nie oddają jednak złożoności struktury, jaką jest ludzki mózg.
Wprawdzie podręczniki uczą, że mózg podzielony jest na oddzielne części, a każda z nich przetwarza informacje pochodzące z innego zmysłu, to najnowsze badania podważają ten dogmat. Mózg człowieka potrafi się świetnie zaadaptować, na przykład po urazach lub utracie wzroku. Na przykład kora wzrokowa osób niewidomych, mimo że traci swoje pierwotne zajęcie, przestawia się na czytanie dotykiem i pamięcią językową. Kiedy uczymy się nowych, skomplikowanych czynności, takich jak gra na pianinie, prowadzenie samochodu czy jazda na snowboardzie, Możemy zmieniać zastosowanie obszarów naszego mózgu, który potrafi przezwyciężyć swój domyślny podział obowiązków i wytworzyć nowe połączenia, które zwiększają jego możliwości. Ta niesamowita zdolność naszego mózgu do przełamywania ograniczeń i jego plastyczność niewątpliwie są jedną z C, która uczyniła nas ludźmi i pozwoliła nam wytworzyć tak bogatą kulturę. .
S K R Y B O T
Skrybot. 2023, Transkrypcje video z YouTube
Informujemy, że odwiedzając lub korzystając z naszego serwisu, wyrażasz zgodę aby nasz serwis lub serwisy naszych partnerów używały plików cookies do przechowywania informacji w celu dostarczenie lepszych, szybszych i bezpieczniejszych usług oraz w celach marketingowych.